Stres w pracy. Choć może wolelibyśmy by było inaczej, większość z nas doskonale wie, że w naszych czasach stres jest wszechobecny w życiu zawodowym.
Czy jednak zdajemy sobie sprawę z jego konsekwencji nie tylko dla poszczególnych pracowników, ale też dla całych zespołów i organizacji?
Stan stresu jest „automatyczną” reakcją organizmu na poczucie zagrożenia, braku bezpieczeństwa. Warto wiedzieć, że tą przystosowawczo-użyteczną funkcję naszego mózgu odziedziczyliśmy po gadach, ssakach i naszych pierwotnych przodkach. Jest bardzo potrzebna i ma jeden konkretny cel: umożliwienie nam przetrwania. W czasach prehistorycznych stres był intensywny i trwał krótko. Można w pewnym uproszczeniu stwierdzić, że nasi przodkowie wiedli relatywnie ustabilizowane życie. Raz na jakiś czas następował moment zagrożenia, pojawiał się stres a następnie po okresie regeneracji następował ponownie czas spokoju. Na takich doświadczeniach budowały się mechanizmy radzenia sobie w stresie.
Obecne czasy
W obecnych czasach rzadko doświadczamy realnego zagrożenia. Intensywność stresu jest dużo mniejsza, lecz doświadczamy go przez długi czas. To ma swoje niekorzystne konsekwencje – pogarsza się nasze zdrowie fizyczne i psychiczne.
W sytuacji zagrożenia mózg wybiera jedną z trzech dróg działania: walkę, ucieczkę lub zastygnięcie.Ten schemat jak najbardziej sprawdza się, kiedy nasze życie czy zdrowie jest zagrożone. Niestety działa niekorzystnie w stresie mało intensywnym a długotrwałym, który jest dominujący w naszych czasach.
Wszechobecny niepokój, napięcie, niepewność, przytłoczenie, szybkie tempo życia potrzebują zupełnie innego mechanizmu regulacji niż ten pierwotny i automatyczny. Potrzebują świadomych działań, wiedzy i stosowania narzędzi, które nauczą mózg innej niż stres reakcji na wyzwania a tym samym pomogą nam dążyć do dobrego dla nas stanu i zadbają o zdrowie i szczęście.
Czym jest stres?
Stres to inaczej brak poczucia bezpieczeństwa, stan alarmu, zagrożenia. Powoduje on, że glukoza i tlen są dostarczane do podkorowych części mózgu, a tym samym kora przedczołowa nie dostaje ich w odpowiednich ilościach. To powoduje:
- zmniejszenie dostępu do naszego pełnego potencjału,
- widzenie wąskiej perspektywy,
- impulsywność i skupienie się na natychmiastowej uldze czy gratyfikacji,
- trudności z uczeniem się,
- skupianie się na zagrożeniach,
- wyczerpanie organizmu,
- drażliwość,
- wybuchowość itp.
Rola poczucia bezpieczeństwa
Mając na uwadze powyższe stany można powiedzieć, że jednym z podstawowych warunków efektywnego funkcjonowania w obszarze zawodowym (choć nie tylko) jest poczucie bezpieczeństwa. Jeśli pracownik ze względu na sytuacje zewnętrzną w środowisku pracy czy wewnętrzną (nadmierne analizowanie czy negatywne wykorzystanie wyobraźni) nie czuje się bezpiecznie jego mózg jest w ciągłym alercie. Kropla po kropli wydziela się kortyzol, który na dłuższą metę bardzo negatywnie wpływa na nasze zdrowie psychiczne i fizyczne oraz na nasze zdolności do samo-regulacji i rozwiązywania problemów.
W takim stanie, w pracy będziemy zdolni jedynie do chronienia siebie i przetrwania. Trudno wtedy oczekiwać od pracowników kreatywności, motywacji czy efektywnej pracy zespołowej. Dbanie o to, aby pracownicy nie działali w stanie permanentnego stresu to zadanie dla managerów i leaderów zespołów. Simon Sinek – pracujący z zespołami i organizacjami twierdzi nawet, że stresująca atmosfera w pracy jest jednym z głównych czynników powodujących choroby i niezadowolenie z życia.
Konsekwencje stresu w pracy
Znając mechanizmy stresu warto przyjrzeć się jakie niesie on konsekwencje dla poszczególnych pracowników, jak i całych organizacji.
Stres w pracy udziela się innym a nawet jest „zaraźliwy”. Wystarczy jedna zestresowana osoba w zespole (szczególnie jeśli jest to lider czy manager), a efektywność pracy od razu maleje. Zdarza się, że kierownictwo organizacji nie dostrzega tego częstego powodu spadku zaangażowania, motywacji, kreatywności i efektywności.
Oswajanie stresu
Praktyki oswajania stresu i zwiększania dobrostanu pracowników przekładają się bezpośrednio na efektywność i wyniki pracy. Wiele z tych praktyk jest prosta i stosowane na co dzień przynoszą trwałe rezultaty. Kiedy stosują je całe zespoły, wtedy tworzą się pozytywne pętle wzmacniania efektów.
Wiedza na temat tego jak powstaje stres (w dwóch obszarach mózgu: korze przedczołowej lub ciele migdałowatym), jak działa mózg i jakie konkretne narzędzia możemy zastosować jest coraz bardziej dostępna i coraz częściej zespoły i organizacje sięgają po sprawdzone rozwiązania w zakresie oswajania stresu. Według nas kluczowe w tym procesie są następujące obszary:
- umiejętność radzenia sobie z konfliktami (nie unikania, nie ukrywania ich) oraz poszukiwania rozwiązań typu wygrany-wygrany,
- budowanie świadomości tego co dla nas ważne i umiejętność mówienie o tym w sposób budujący zaufanie i chęć współpracy,
- kultura informacji zwrotnej opartej na współpracy,
- świadoma praca z wewnętrznymi zasobami poszczególnych członków zespołu w oparciu o pozytywną neuroplastyczność,
- wiedza o procesach budujących zaufanie i bezpieczeństwo,
- stosowanie narzędzi radzenia sobie ze stresem.
W pracy spędzamy dużą cześć życia. Tym bardziej warto zadbać o zaufanie w zespołach i organizacjach oraz budowanie poczucia sensu i dobrego-stanu w obszarze zawodowym.
W pracy z naszymi klientami z sukcesem stosujemy wiele podejść. Między innymi: empatyczną komunikację, przywództwo oparte o empatię i pozytywną neuroplastyczność oraz sposoby oswajania stresu.
